فرم استوانه در معماری، زمانی ایجاد می‌شود که یک دایره حول یک محور عمودی بچرخد. تنه درختان، لاشه پرندگان، لوله ها و مکان های دیگر، مکان هایی هستند که این شکل را می‌توان به طور مکرر مشاهده کرد.
استوانه سابقه طولانی در معماری دارد. معماری مصر باستان، یونان و روم، همگی نمونه های قابل توجهی از این سبک را ارائه می‌دهند. استوانه ها به عنوان پایه ستون ها و معابد در معماری مصر عمل می‌کردند. پایه ستون‌ها در معابد و ساختمان های عمومی در معماری یونان استوانه‌ای بودند.
استوانه هنوز هم در معماری معاصر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه با کاربردها و ویژگی های این فرم هندسه ای بیشتر آشنا خواهید شد.
ویژگی های فرم استوانه در معماری چیست؟
ویژگی های خاصی در فرم استوانه در معماری وجود دارد که آن را از سایر فرم های هندسی متمایز می‌کند. برخی از این ویژگی ها به شرح زیر است.
- وحدت: یکی از ویژگی های استوانه که باعث می‌شود در یک محیط معماری برجسته و متمایز باشد، این است که شکلی یکپارچه و متحد دارد.
- حرکت: فرم پویا و متحرک استوانه به یک اتاق معماری حس حرکت و پویایی می‌دهد.
- ظرفیت: استوانه به دلیل ظرفیت بالای خود، فرمی ایده آل برای مکان های بزرگ و پر استفاده است.
بیشتر بخوانید
کاربردهای فرم استوانه در معماری
به دلیل تطبیق‌پذیری فرم استوانه در معماری، این فرم می‌تواند در زمینه های مختلفی مانند خانه ها، مشاغل، ادارات دولتی، اماکن مذهبی و مراکز فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد. شکل استوانه ای در معماری به روش های مختلفی استفاده می‌شود که برخی از آنها در زیر ذکر شده است.
فضای نشیمن
می‌توان با استفاده از استوانه، یک فضای نشیمن خیره کننده و مجلل ساخت. به عنوان مثال، می‌توان اتاق خواب، آشپزخانه، اتاق نشیمن و غیره را با استوانه ساخت.
فضای تجاری
می‌توان با استفاده از استوانه، یک منطقه تجاری خیره‌کننده و جذاب ایجاد کرد. فرم استوانه در معماری را می‌توان برای اهداف مختلفی مانند ساخت فروشگاه، رستوران یا مرکز خرید استفاده کرد.
فضای دفاتر
از استوانه می‌توان برای ساخت یک فضای کاری معاصر و پربار استفاده کرد. به عنوان مثال، می‌توان یک دفتر، فضای کنفرانس یا اتاق دیگری را در استوانه ساخت.
مکان مذهبی
می‌توان با استفاده از استوانه، یک محیط مذهبی که هم معنوی و هم عرفانی است، ایجاد کرد. به عنوان مثال، می‌توان از این استوانه برای ساخت مسجد، کلیسا، کنیسه و سایر سازه ها استفاده کرد.
منطقه فرهنگی
با استفاده از فرم استوانه در معماری می‌توان یک محیط فرهنگی جذاب و پویا ایجاد کرد. به عنوان مثال، می‌توان از این استوانه برای ساخت موزه، گالری هنری، کتابخانه و غیره استفاده کرد.
نکات طراحی با فرم استوانه
هنگام طراحی با فرم استوانه ای، باید عوامل زیر را در نظر داشت.
- تناسب: استوانه باید با بقیه معماری ساختمان متناسب باشد.
- نورپردازی: ویژگی های فرم استوانه ای را می‌توان با نورپردازی مناسب برجسته کرد.
- جنس: یک استوانه بسته به جنس ماده مورد استفاده، ممکن است ظاهری منحصر به فرد داشته باشد.
به طور کلی، شکل استوانه ای یک فرم هندسی با کاربردهای گسترده برای طراحی محیط های معماری متنوع و جذاب است.
فرم استوانه در معماری ایرانی
فرم استوانه در معماری یکی از اشکال هندسی اساسی است که قرن ها مورد استفاده قرار گرفته است. به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن، این شکل به روش های مختلفی در معماری ایرانی استفاده می‌شود. فرم استوانه‌ای دارای ویژگی های زیر است.
پایداری و استحکام
استوانه یکی از پایدارترین و مستحکم ترین فرم ها است و مقاومت بسیار خوبی در برابر نیروها از همه جهات ارائه می‌دهد.
یکنواختی
از آنجا که استوانه شکلی ثابت و تکرارشونده دارد، نظم و هماهنگی را به معماری می‌آورد.
انتقال نور و شفافیت
فرم استوانه در معماری به آن اجازه می‌دهد تا نور را به طور مؤثر منتقل کند، که به روشنایی و تهویه کافی در اتاق کمک می‌کند.
نقش فرم استوانه ای در معماری ایرانی
موارد زیر استفاده از شکل استوانه ای را در معماری ایرانی نشان می دهد.
- ستون ها: ستون ها از مهم ترین اجزای معماری ایرانی هستند. شکل ستون های ایرانی اغلب استوانه ای است.
- گنبدها: یکی از قابل توجه ترین جنبه های معماری ایرانی گنبد است. اکثر گنبدهای ایرانی به شکل استوانه ای هستند.
- برج ها: برج های ایرانی اغلب شکل استوانه ای دارند.
کاربرد شکل استوانه‌ای در سازه های تاریخی ایران
نمونه های زیر از بناهای باستانی ایران نحوه استفاده از شکل استوانه ای را نشان می‌دهد.
طاق کسری
طاق کسری یکی از مهم ترین بناهای تاریخی ایران است. تصور می‌شود یکی از شاهکارهای فرم استوانه در معماری، گنبد استوانه ای طاق کسری باشد.
مسجد جامع اصفهان
مسجد جامع اصفهان از بزرگترین مساجد کشور است. یکی از بهترین نمونه های معماری اسلامی، گنبد گرد این مسجد است.
کاخ چهلستون
یکی از نفیس ترین کاخ های ایران، کاخ چهلستون است. ستون های استوانه ای این کاخ، چشم اندازی متمایز ارائه می‌دهند.
مزایای فرم استوانه در معماری چیست؟
از دیدگاه زیبایی شناسی، کاربردی و سازه ای، فرم استوانه ای در معماری مزایای متعددی دارد. مزایای اصلی استفاده از شکل استوانه ای در طراحی و ساخت ساختمان در زیر ذکر شده است.
مقاومت در برابر باد و آیرودینامیک
نیروی باد توسط فرم استوانه در معماری با انحنای پیوسته بهتر از فرم‌های زاویه دار تحمل می‌شود. در سازه های مرتفع یا مکان های بادخیز، این ویژگی بسیار مفید است.
توزیع یکنواخت نیرو
نیروهای اعمال شده (از وزن ساختمان یا نیروهای جانبی مانند زلزله) به طور یکنواخت تری در سراسر سازه در اشکال منحنی مانند استوانه توزیع می‌شوند. این عنصر پایداری سازه را افزایش می‌دهد.
بهبود استفاده از فضا
این مدل فرم در طراحی معماری می‌تواند برای به حداکثر رساندن استفاده از فضا در موقعیت های خاص، به ویژه در مکان های عمومی مانند آمفی تئاترها یا برج های مخابراتی که دید و دسترسی 360 درجه بسیار مهم است، ایده‌آل باشد.
سخن پایانی
در فرم استوانه در معماری فقط یک تصمیم زیبایی‌شناختی نیست؛ بلکه روشی هوشمندانه برای افزایش پایداری، به حداکثر رساندن بهره‌وری انرژی و افزایش عملکرد فضایی است.
به دلیل ویژگی های متمایز آن، مانند مقاومت بالا در برابر نیروهای طبیعی، توزیع یکنواخت بار و ظرفیت ساخت فضاهای متنوع و نمادین، این فرم جایگاه ویژه ای در قلب طراحان و معماران دارد.
